De stelling is: “Bandages zouden niet meer verkocht mogen worden”.
“Ik heb hier wel een duidelijke mening over”, begint Fenna. “Ik weet wel dat deze stelling gevoelig ligt, want er zijn nog steeds veel mensen dol op bandages. Ik moet ook eerlijk zijn, dat was ik ook! En dan wel met de nadruk op ‘was’. Tijdens mijn sportcarrière reed ik ook met bandages en wist ik niet dat dit de kans op peesblessures vergrootte. Het is dus de vraag of ruiters van nu hiervan goed op de hoogte zijn of dat ze vasthouden aan het modebeeld. Ik vond de witte bandages ook altijd mooi staan. Maar toch heb ik besloten om ze niet langer te gebruiken.”
Wetenschappelijk bewijs
Gisella: “De onderzoeken over het gebruik van bandages zijn er al heel lang. In de jaren zeventig zijn zelfs de eerste publicaties verschenen over het gebruik van bandages en de risico’s voor de pezen van het paard. Toch worden bandages inderdaad nog steeds veel gebruikt. En dat terwijl het wetenschappelijke bewijs er al vele jaren is.
Mode-item
Fenna vult aan: “Klopt, we zien de bandages nog veel om de benen van het paard. Niet alleen in de sport, maar ook kinderen hebben graag bandages om de benen van hun pony. Dat zien ze ook in de bladen of op YouTube, en dus willen zij ze ook hebben in alle mooie kleuren. Er wordt dus nog veel reclame voor gemaakt en het is echt een mode-item. Kinderen kunnen bij de ruitersportzaken nog steeds een poetstasje, zweepje en bandages als pakket kopen. Daar moeten we vanaf vind ik.”
“Het aanleggen van bandages leidt ook nog weleens tot problemen. Als ze te los zitten dan kan het gebeuren dat ze afzakken en een paard erin verstrikt raakt. Met alle gevolgen van dien. Maar ook het te strak aanbrengen van de bandages kan voor problemen zorgen met bijvoorbeeld drukkingen.”
Geen stabilisatie
Gisella is het met Fenna eens. “Het probleem is ook dat bandages vaak niet als boosdoener worden gezien, omdat ze niet zomaar tot acuut letsel leiden. Maar ze kunnen wel een rol spelen in het geleidelijk ontstaan van peesblessures. De pezen van een paard zijn enerzijds sterk, maar anderzijds kwetsbaar. Een peesblessure is een gevreesde én toch ook een veelvoorkomende blessure bij paarden.”
“Daarom willen ruiters de pezen graag beschermen tegen aantikken of andere beschadigingen van buitenaf. Ook wordt vaak gedacht dat bandages het been kunnen ondersteunen en overstrekking van de kogel kunnen tegengaan. Maar dit is niet het geval. Je kan met bandages of beschermers het gewricht niet stabiliseren.”
Ingrijpen
“Ik kan me ergens indenken dat mensen zich niet helemaal bewust zijn van de risico’s”, aldus Fenna. “Maar vanuit de diergeneeskunde en de wetenschap is bekend dat het niet goed is voor het welzijn van het paard. Als sector moeten we dan ingrijpen en zorgen dat het dus niet meer in de schappen komt te liggen, vind ik.”
“De KNHS heeft onlangs een duidelijk standpunt ingenomen over het gebruik van bandages en wil het in de toekomst gaan verbieden. Bij het KWPN zijn ze al niet toegestaan in de keuringsring en daarbuiten voeren ze een ontmoedigingsbeleid. Maar ik denk dat er meer moet gebeuren.”
Alternatieven
Gisella: “Laat ik voorop stellen dat er nog veel andere punten zijn waar we als sector in kunnen verbeteren. Dat staat echter buiten deze discussie. Ik kan me voorstellen dat sommigen het ‘risico’ van bandages niet helemaal zien. Zeker als je relatief weinig met blessures te maken hebt ondanks het gebruik ervan. Maar als de wetenschap heel duidelijk kan bewijzen dat iets niet goed is of beter kan, is het goed dat we daar wat mee doen.”
“Ik denk dat het belangrijk is dat er voldoende alternatieven geboden gaan worden door retailers. Je kan bijvoorbeeld nu al kiezen voor een minder afgesloten of luchtdoorlatende peeskap, die wel de pezen beschermt tegen aantikken, maar niet het been te warm inpakt. Maar ook bij beschermers is het belangrijk dat je ze, indien mogelijk, afdoet zodra je gaat uitstappen. Koel de pezen goed na, zeker in de zomer. En heeft je paard geen ijzers en maak je geen hoge sprongen? Dan is het rijden zonder beschermers vaak ook veilig.
Toekomstbestendiger
“Hoewel het betuttelend over kan komen als organisaties bandages gaan verbieden, is het wel belangrijk dat we als sector die dingen, waarvan we weten dat ze het paard niet ten goede komen of zelfs schade kunnen berokkenen, gaan ontmoedigen”, vervolgt Gisella.
“Er was destijds ook veel discussie over het verbieden van de hoedjes, maar ook daaraan zijn we inmiddels gewend. Ook is het signaal naar de buitenwereld niet onbelangrijk: dat we als sector echt iets doen aan welzijn. Ook hierbij geldt dat dit maar één klein onderdeel daarvan is, maar alle beetjes bij elkaar maken de sector toekomstbestendiger.”
Welzijn
Fenna: “Als paardenliefhebbers willen we toch het beste voor het paard. Het voorkomen of de kans op blessures verminderen is daarbij heel belangrijk. De discussie over bandages gaat uiteindelijk om het welzijn van je paard. We hebben allemaal wel dingen gedaan die achteraf niet ideaal bleken te zijn. Maar het gaat erom dat we blijven leren. Als ruiter kan je de keuze al maken om niet langer met bandages te rijden, maar ook de sector heeft een belangrijke verantwoordelijkheid. Dat zijn de retailers, maar ook de influencers, de bladen en de professionals en specialisten. Laten we met z’n allen het gebruik van bandages stoppen en open blijven staan voor verbeteringen.”
Pezen en bandages: de feiten (1)
Pezen zijn de structuren die skeletspieren verbinden met bot. Ze zijn in beperkte mate elastisch, maar in veel mindere mate dan spieren. De pezen op de onderbenen van paarden zijn langer dan gemiddeld en maken ook deel uit van het passieve sta-apparaat van een paard. Ze dragen daarmee eigenlijk constant een groot deel van het gewicht van het paard. Pezen zijn erg sterk, maar in beperkte mate elastisch en slecht doorbloed.
Ze kunnen ook niet regenereren. Eventuele beschadigingen worden opgevuld met nieuw weefsel, waarmee iets ingeleverd wordt op de functionaliteit. Soms is dat niet merkbaar, maar toch is het iets dat je beter kunt vermijden. Pezen zijn gemaakt van bindweefsel, dat weer bestaat uit eiwitten en aminozuren. Deze zijn gevoelig voor warmte. Bij te hoge temperaturen (boven de 41 graden) kunnen eiwitten denatureren.
Dan verliezen ze hun ruimtelijke structuur. Vergelijk het met een gekookt ei: het eiwit verandert onomkeerbaar van structuur. Bij pezen kunnen zo, bij regelmatige verhitting, steeds microtraumata ontstaan. Dit soort kleine beschadigingen leiden doorgaans niet direct tot een forse blessure, maar op termijn kunnen meerdere van dit soort beschadigingen wel leiden tot een grotere kans op een peesblessure die het functioneren van het paard belemmert.
Zo’n blessure lijkt dan misschien spontaan te ontstaan, maar hitte, training en andere zaken die wij kunnen beïnvloeden spelen vaak een rol in het ontstaan van de blessure. Onderzoek heeft aangetoond dat beschermers, en dan vooral bandages, bijdragen aan een forse verhoging van de temperatuur in het peesweefsel tijdens het werk. Uiteraard is dat bij intensief werk en op warmere dagen meer het geval dan bij lage temperaturen.
We weten inmiddels ook dat bandages, lappen, maar ook andere beschermers geen steun geven aan de pezen of gewrichten. Wel kunnen ze schade door aantikken voorkomen. Daarvoor zijn echter betere opties dan bandages.
Pezen en bandages: de feiten (2)
Op het onderbeen van een paard onderscheiden we zowel voor als achter de buig- en strekpezen. De buigpezen hebben de zwaarste taak. Zij lopen aan de achterzijde van het been, eigenlijk vooral vanaf de carpus/voorknie, tot en met de onderste botten, zoals het hoefbeen en kroonbeen.
Van achter naar voren onderscheiden we de oppervlakkige buigpees, de diepe buigpees en de tussenpees of interosseus. Tussen de diepe buigpees en de carpus loopt nog een kort ligament: het checkligament. De buigpees ligt als een soort kommetje deels om de diepe buiger, de tussenpees loopt vanaf de kogel aan de binnen- en buitenzijde naar de voorkant van het been.
Het paard is zo gebouwd dat hij of zij zonder al te veel spierkracht kan staan of rusten. Zowel voor als achter is daarvoor een passief sta-apparaat ontwikkeld. De pezen op het onderbeen, en bij het achterbeen ook diverse structuren rondom het knie- en spronggewricht, maken daar deel van uit. Ook in beweging komt er veel kracht te staan op pezen. Kijk maar eens naar een slowmotionfilmpje van een springpaard dat landt.
Geen enkele bandage of beenbeschermer kan iets bijdragen aan het opvangen van de krachten die een pees in het werk te verwerken krijgt. Alleen het aantikken kan opgevangen worden met een peeskap. Pezen zijn opgebouwd uit kleine bundeltjes vezels en bevatten ook de nodige sensoren. Een groot verschil met spieren is dat ze minder goed doorbloed zijn en veel minder elastisch.
Ook goed om te weten is dat de belastbaarheid van een pees grotendeels in de eerste drie jaar van het leven van een paard bepaald wordt. Door in die fase voldoende te bewegen kan de belastbaarheid geoptimaliseerd worden. Op latere leeftijd is de belastbaarheid van een pees slechts heel licht beïnvloedbaar.
